Οι βιολογικοί ρυθμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καρδιαγγειακή υγεία

Καθώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής συνεχώς απομακρύνει τον άνθρωπο από τους φυσικούς του ρυθμούς, η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις που έχουν οι διαταραχές του βιολογικού ρολογιού στην καρδιαγγειακή υγεία. Μια νέα επιστημονική δήλωση, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Circulation, αναδεικνύει τη σημασία της κιρκαδικής υγείας (circadian health) για την πρόληψη των καρδιομεταβολικών παθήσεων.

Τι είναι οι κιρκαδικοί ρυθμοί;

Οι κιρκαδικοί ρυθμοί είναι φυσικοί κύκλοι 24 ωρών που ρυθμίζουν βασικές λειτουργίες του οργανισμού, όπως τον ύπνο, τη θερμοκρασία του σώματος, την απελευθέρωση ορμονών, τη λειτουργία του μεταβολισμού και την αρτηριακή πίεση. Το «κέντρο ελέγχου» αυτών των ρυθμών βρίσκεται σε μια ομάδα νευρώνων στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, γνωστή ως υπερχιασματικός πυρήνας (SCN). Το φως που προσλαμβάνει ο αμφιβληστροειδής του ματιού ενεργοποιεί αυτό το σύστημα, συγχρονίζοντας έτσι το σώμα με τον κύκλο ημέρας-νύχτας. Στο εσωτερικό των κυττάρων, ειδικά γονίδια όπως τα CLOCK, BMAL1, PER και CRY, ελέγχουν τη ρυθμική εναλλαγή δραστηριότητας, διατηρώντας σταθερό τον εσωτερικό ρυθμό του οργανισμού.

Πώς η διαταραχή του κιρκαδικού ρολογιού επηρεάζει την καρδιά

Σύμφωνα με την επιστημονική δήλωση της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, οι επαναλαμβανόμενες διαταραχές του βιολογικού ρολογιού μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για:

• Καρδιοπάθειες και υπέρταση

• Παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2

• Δυσλειτουργία του μεταβολισμού και των νεφρών

Η επικεφαλής της ομάδας σύνταξης, Dr. Kristen Knutson, εξηγεί: «Οι κιρκαδικοί ρυθμοί δεν είναι απλώς μια συνήθεια ύπνου. Όταν οι καθημερινές μας δραστηριότητες – όπως ο ύπνος, το φαγητό και η κίνηση – δεν συμβαδίζουν με το εσωτερικό μας ρολόι, το σώμα μας χάνει την ισορροπία του και αυξάνονται οι καρδιομεταβολικοί κίνδυνοι.»

Η σημασία του σταθερού ύπνου

Η κανονικότητα του ύπνου είναι εξίσου σημαντική με τη διάρκειά του. Οι εναλλαγές στις ώρες ύπνου και αφύπνισης, γνωστές ως «κοινωνικό jet lag», έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας και δυσρρύθμισης σακχάρου. Η τήρηση σταθερού ωραρίου ύπνου βοηθά στη συγχρονισμένη λειτουργία του οργανισμού και στη διατήρηση υγιών επιπέδων σακχάρου και πίεσης.

Ο ρόλος του φωτός

Το φως αποτελεί το βασικότερο «σήμα» για το εσωτερικό ρολόι του εγκεφάλου.

• Το πρωινό φυσικό φως ενισχύει την αφύπνιση και βοηθά στη σταθεροποίηση του κιρκαδικού ρυθμού.

• Αντίθετα, το τεχνητό φως τη νύχτα, ειδικά το μπλε φως από οθόνες, αναστέλλει την παραγωγή μελατονίνης και καθυστερεί την έναρξη του ύπνου.
  Ακόμα και χαμηλά επίπεδα φωτισμού τη νύχτα έχουν συσχετιστεί με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Η χρονική στιγμή των γευμάτων

Δεν έχει σημασία μόνο τι τρώμε, αλλά και πότε τρώμε. Η καθυστερημένη κατανάλωση φαγητού ή τα ακανόνιστα ωράρια γευμάτων απορρυθμίζουν τα «ρολόγια» των οργάνων όπως το ήπαρ και το πάγκρεας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αιχμές σακχάρου και αύξηση βάρους. Έρευνες δείχνουν ότι τα νωρίτερα γεύματα (π.χ. πρωινό πριν τις 8 π.μ.) συνδέονται με καλύτερη καρδιομεταβολική υγεία.

Η άσκηση ως «ρυθμιστής»

Η φυσική δραστηριότητα λειτουργεί ως δευτερεύων συγχρονιστής του εσωτερικού ρολογιού. Η άσκηση το πρωί ή το απόγευμα μπορεί να προωθήσει τη ρύθμιση των κιρκαδικών ρυθμών, ενώ η βραδινή άσκηση ίσως τους καθυστερήσει. Επιπλέον, το πότε γυμναζόμαστε επηρεάζει και την πίεση, το σάκχαρο και την ποιότητα του ύπνου.

Οι προκλήσεις της σύγχρονης ζωής

Άνθρωποι που εργάζονται σε βάρδιες ή νυχτερινά ωράρια, όπως οι επαγγελματίες υγείας ή οι εργαζόμενοι σε βιομηχανίες, εκτίθενται συχνά σε τεχνητό φως και ακανόνιστα ωράρια ύπνου και γευμάτων. Αυτό το χρόνιο «ξεκούρδισμα» του βιολογικού ρολογιού έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας, παχυσαρκίας και υπέρτασης.

Προς μια «προσωποποιημένη» φροντίδα

Ο καθένας μας έχει το δικό του χρονοτύπο – δηλαδή τάση να λειτουργεί καλύτερα το πρωί ή το βράδυ. Η κατανόηση του προσωπικού αυτού ρυθμού μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να προσαρμόσουν τις συστάσεις για ύπνο, διατροφή και άσκηση. Στο μέλλον, τεχνολογίες όπως φορητές συσκευές και τεχνητή νοημοσύνη ίσως επιτρέψουν ακριβέστερη παρακολούθηση των κιρκαδικών ρυθμών και εξατομικευμένες παρεμβάσεις.

Το μήνυμα

«Όλοι έχουμε ένα εσωτερικό ρολόι – ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να το ακούμε», τονίζει η Dr. Knutson. Μικρές αλλαγές, όπως το να κοιμόμαστε και να ξυπνάμε την ίδια ώρα, να τρώμε νωρίς και να εκτιθέμεθα στο πρωινό φως, μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά στην υγεία της καρδιάς και του μεταβολισμού.

Η φροντίδα της καρδιάς μας δεν εξαρτάται μόνο από τη διατροφή και την άσκηση, αλλά και από τη συμφωνία του σώματος με τον φυσικό του ρυθμό. Η επιστήμη πλέον επιβεβαιώνει ότι όταν ακούμε το βιολογικό μας ρολόι, η καρδιά μας χτυπά πιο υγιεινά.