Οι ατελείωτες νύχτες μπροστά σε οθόνες, τα ξενύχτια και τα ακανόνιστα ωράρια ύπνου μπορεί να φαίνονται φυσιολογικά στη νεανική ηλικία — όμως νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι η έλλειψη ποιοτικού ύπνου αφήνει σημάδια πολύ βαθύτερα από τους μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια. Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Όρεγκον και το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (SUNY) εντόπισαν βιολογικές φθορές σε συγκεκριμένα συστήματα του οργανισμού σε νέους με προβλήματα ύπνου. Αυτά τα σημάδια, γνωστά ως βιοδείκτες στρες, σχετίζονται με συστήματα που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό και τη φλεγμονή, και υποδηλώνουν αυξημένο κίνδυνο για άγχος, κατάθλιψη και υπέρταση αργότερα στη ζωή.
Ο ύπνος και η βιολογία του στρες
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Psychoneuroendocrinology, αλλάζει την επιστημονική συζήτηση γύρω από τις επιπτώσεις της χρόνιας έλλειψης ύπνου. Μέχρι σήμερα ήταν γνωστό ότι η αϋπνία σχετίζεται με καρδιοπάθειες, διαβήτη και ψυχικές διαταραχές· ωστόσο, η νέα έρευνα αποκαλύπτει τους βιολογικούς μηχανισμούς πίσω από αυτές τις επιπτώσεις.
Σύμφωνα με τη Δρ. Melynda Casement, ψυχολόγο και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Όρεγκον, «Έχουμε πολλούς τρόπους να αξιολογούμε την ποιότητα του ύπνου, αλλά ο στόχος είναι να προλάβουμε τις ασθένειες προτού εμφανιστούν. Οι βιοδείκτες μπορούν να μας δείξουν ποια συστήματα του σώματος κινδυνεύουν, ώστε να παρέμβουμε έγκαιρα».
Η μελέτη και τα δεδομένα
Η ομάδα των ερευνητών ανέλυσε δεδομένα από σχεδόν 2.700 εφήβους και νεαρούς ενήλικες, ηλικίας 16 έως 24 ετών, στο πλαίσιο της εθνικής αμερικανικής έρευνας NHANES (National Health and Nutrition Examination Survey), που διεξάγεται από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC).
Πρόκειται για μία από τις πρώτες μελέτες που εξετάζουν βιοδείκτες κακής ρύθμισης (όπως πίεση, χοληστερόλη, επίπεδα σακχάρου και λευκών αιμοσφαιρίων) σε συνδυασμό με δείκτες κακής ποιότητας ύπνου σε νεανικό πληθυσμό.
Οι ερευνητές εξέτασαν 13 βιολογικές μεταβλητές και υπολόγισαν το λεγόμενο «allostatic load» — δηλαδή τη σωρευτική φθορά που υφίσταται ο οργανισμός από το χρόνιο στρες και τις διαταραχές του ύπνου. Όσο μεγαλύτερος είναι αυτός ο δείκτης, τόσο πιο ευάλωτο είναι το σώμα σε ασθένειες.
Οι πρώτες ενδείξεις φθοράς
Η ανάλυση έδειξε ότι οι νέοι με χαμηλή ποιότητα ύπνου είχαν υψηλότερους δείκτες φλεγμονής, ανισορροπία στα λιπίδια και μεταβολικές διαταραχές σε σύγκριση με όσους κοιμόντουσαν καλά. Μάλιστα, οι πιθανότητες εμφάνισης τέτοιων βιολογικών δυσλειτουργιών ήταν σχεδόν διπλάσιες στους «κακούς κοιμισμένους». Ο Δρ. Jason Carbone από το SUNY Upstate Medical University, συν-επικεφαλής της μελέτης, σχολίασε: «Κανονικά, οι νέοι δεν θα έπρεπε να εμφανίζουν σημαντική βιολογική φθορά, καθώς αυτές οι ανισορροπίες συσσωρεύονται με τα χρόνια. Το γεγονός ότι βλέπουμε ήδη τέτοιες ενδείξεις είναι ανησυχητικό και δείχνει την ανάγκη για πρόληψη από νωρίς».
Το ροχαλητό ως βασικός δείκτης
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα ήταν ότι το ροχαλητό αποτελούσε τον ισχυρότερο προγνωστικό παράγοντα βιολογικού στρες, περισσότερο ακόμη και από τη διάρκεια ή την ώρα του ύπνου. Οι γυναίκες με δυσλειτουργία στα μεταβολικά και ανοσοποιητικά τους συστήματα ήταν πέντε φορές πιο πιθανό να αναφέρουν ροχαλητό σε σχέση με όσες είχαν φυσιολογικούς δείκτες.
Η Casement εξηγεί ότι το ροχαλητό είναι συχνά σημάδι άπνοιας ύπνου, μιας διαταραχής κατά την οποία η αναπνοή διακόπτεται προσωρινά, προκαλώντας μικρο-αφυπνίσεις και απορρύθμιση των ορμονών του στρες. «Πολλοί γελούν με το ροχαλητό, αλλά μπορεί να είναι σύμπτωμα μιας σοβαρής πάθησης. Η διάγνωση και θεραπεία της άπνοιας ύπνου από ειδικό μπορεί να μειώσει σημαντικά τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο ασθενειών», τονίζει.
Όταν ο ύπνος γίνεται «θεραπεία πρόληψης»
Η εφηβεία και η νεανική ηλικία είναι περίοδοι κατά τις οποίες εκδηλώνονται συχνά καταθλιπτικά επεισόδια, άγχος ή εθιστικές συμπεριφορές. Οι ερευνητές θεωρούν ότι η παρέμβαση στον ύπνο μπορεί να είναι ένας απλός, οικονομικός και αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης. «Είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπίσεις μια διαταραχή ύπνου παρά μια καταθλιπτική διαταραχή. Αν καταφέρουμε να βελτιώσουμε τον ύπνο, ίσως αποτρέψουμε πιο σοβαρά προβλήματα στο μέλλον», εξηγεί η Casement.
Τι σημαίνει αυτό για τους νέους
Η μελέτη δείχνει ότι ακόμη και παροδικές διαταραχές ύπνου μπορεί να έχουν μετρήσιμες βιολογικές επιπτώσεις. Παρόλο που οι ερευνητές δεν μπορούν να αποδείξουν ότι η έλλειψη ύπνου προκαλεί άμεσα τις αλλαγές αυτές, η ισχυρή συσχέτιση αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι. Το θετικό, σύμφωνα με τη Casement, είναι ότι οι νέοι οργανισμοί διαθέτουν ακόμη ανθεκτικότητα — δηλαδή τη δυνατότητα να επανέλθουν εφόσον εντοπιστεί και διορθωθεί το πρόβλημα εγκαίρως.
Η κακή ποιότητα ύπνου στην εφηβεία και στη νεανική ηλικία δεν είναι απλώς ένδειξη κακής συνήθειας· μπορεί να αποτελεί πρώιμο βιολογικό καμπανάκι κινδύνου. Ο ύπνος, όπως δείχνουν τα νέα δεδομένα, δεν είναι πολυτέλεια — είναι θεμέλιο σωματικής και ψυχικής υγείας. Επενδύοντας στη σωστή ρουτίνα ύπνου, μπορούμε όχι μόνο να βελτιώσουμε την καθημερινή μας ευεξία, αλλά και να προστατεύσουμε τον οργανισμό μας από τη «σιωπηρή φθορά» που ξεκινά πολύ νωρίτερα απ’ όσο νομίζουμε.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!