Μια νέα μελέτη από το Κέντρο Υγιούς Γήρανσης του Εγκεφάλου (CHeBA) του Πανεπιστημίου UNSW Sydney υποστηρίζει ότι ο χρόνος – ή μάλλον η έλλειψή του – θα μπορούσε να αποτελεί τον χαμένο κρίκο στην πρόληψη της άνοιας. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στις 13 Οκτωβρίου στο περιοδικό The Lancet Healthy Longevity, αναγνωρίζει τον χρόνο ως έναν παραγνωρισμένο κοινωνικό καθοριστικό παράγοντα στην υγεία εγκεφάλου, εξίσου σημαντικό με την εκπαίδευση ή το εισόδημα.
Οι συγγραφείς εισάγουν τον όρο «χρονική ανισότητα» (temporal inequity) για να περιγράψουν την άνιση κατανομή του χρόνου ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες, που μπορεί να επηρεάζει σοβαρά την ικανότητα των ανθρώπων να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Ο «χαμένος» χρόνος ως εμπόδιο για την υγεία του εγκεφάλου
Η επικεφαλής συγγραφέας και ειδικός στους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της υγείας, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Susanne Röhr, τονίζει ότι γνωστοί παράγοντες όπως η σωματική δραστηριότητα, ο επαρκής ύπνος, η σωστή διατροφή και η κοινωνική αλληλεπίδραση αποτελούν θεμέλια για έναν υγιή εγκέφαλο. Ωστόσο, όλα αυτά έχουν έναν κοινό παρονομαστή: απαιτούν χρόνο.
«Έως και το 45% των περιπτώσεων άνοιας παγκοσμίως θα μπορούσαν να προληφθούν αν εξαλείφονταν οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου», δήλωσε η Röhr. «Πολλοί όμως άνθρωποι δεν διαθέτουν τον ελεύθερο χρόνο για να ασκηθούν, να ξεκουραστούν επαρκώς, να τραφούν σωστά ή να διατηρήσουν κοινωνικές σχέσεις. Αυτή η έλλειψη χρόνου – αυτό που αποκαλούμε χρονική φτώχεια – αποτελεί έναν κρυφό φραγμό στη μείωση του κινδύνου άνοιας.»
Οι ρίζες της «χρονικής φτώχειας»
Η μελέτη αναδεικνύει ότι οι δομικές κοινωνικές συνθήκες – όπως οι πολλές ώρες εργασίας, οι φροντίδες παιδιών ή ηλικιωμένων, η ψηφιακή υπερφόρτωση και η κοινωνικοοικονομική ανισότητα – δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου ο χρόνος γίνεται πολύτιμος αλλά άνισα κατανεμημένος πόρος.
Τα άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως οι μονογονεϊκές οικογένειες ή όσοι έχουν χαμηλότερο εισόδημα, βιώνουν συχνότερα αυτή τη χρονική πίεση, γεγονός που επιτείνει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες στην υγεία.
Η έλλειψη χρόνου για φροντίδα του εαυτού οδηγεί σε κακό ύπνο, ανθυγιεινή διατροφή και μειωμένη σωματική δραστηριότητα, παράγοντες που αυξάνουν μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και άνοιας.
Μια νέα οπτική για την πρόληψη της άνοιας
Ο Καθηγητής Perminder Sachdev, συνδιευθυντής του CHeBA και συν-συγγραφέας της μελέτης, υπογραμμίζει ότι η αναγνώριση του χρόνου ως κοινωνικού καθοριστικού παράγοντα υγείας απαιτεί ριζική αναθεώρηση του τρόπου που αντιμετωπίζουμε την πρόληψη της άνοιας.
«Οι πολιτικές για την υγεία του εγκεφάλου εστιάζουν υπερβολικά στην αλλαγή ατομικών συνηθειών», εξηγεί. «Αν όμως οι άνθρωποι δεν διαθέτουν τον χρόνο να εφαρμόσουν αυτές τις συστάσεις, κινδυνεύουμε να αφήσουμε πίσω όσους το έχουν περισσότερο ανάγκη. Όπως οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα για την εισοδηματική ανισότητα, πρέπει να πράξουν το ίδιο και για τη χρονική ανισότητα.»
Η μελέτη προτείνει την έννοια της «χρονικής δικαιοσύνης» (temporal justice) — ένα πλαίσιο πολιτικών που διασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες έχουν δίκαιη πρόσβαση στον χρόνο που απαιτείται για υγιή ζωή.
Προτάσεις πολιτικής για «χρονική δικαιοσύνη»
Οι ερευνητές προτείνουν μια σειρά από δομικές μεταρρυθμίσεις που μπορούν να ενισχύσουν την υγεία εγκεφάλου μέσα από καλύτερη διαχείριση του χρόνου:
-
Ευέλικτα ωράρια εργασίας και δικαιώματα αποσύνδεσης από ψηφιακές συσκευές.
-
Προσιτή παιδική φροντίδα και υποστήριξη φροντιστών ηλικιωμένων.
-
Επενδύσεις σε δημόσιες συγκοινωνίες και αστικό σχεδιασμό που μειώνει τους χρόνους μετακίνησης.
-
Ενίσχυση των πολιτικών για ισορροπία εργασίας–ζωής και για ψυχική ευεξία στους χώρους εργασίας.
Στόχος αυτών των μέτρων είναι να αποδεσμεύσουν πολύτιμο χρόνο για ύπνο, σωστή διατροφή, σωματική άσκηση και κοινωνικές σχέσεις — τέσσερις βασικούς πυλώνες για την προστασία της γνωστικής λειτουργίας.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για έναν υγιή εγκέφαλο;
Η συν-συγγραφέας Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Simone Reppermund σημειώνει ότι τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν πως απαιτούνται τουλάχιστον 10 ώρες ημερησίως για βασικές δραστηριότητες που στηρίζουν την υγεία του εγκεφάλου: ύπνος, γεύματα, φυσική άσκηση και κοινωνική επαφή.
«Για πολλούς ανθρώπους – ιδίως για όσους βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ή έχουν ευθύνες φροντίδας – αυτό το επίπεδο δεν είναι ρεαλιστικό στις σημερινές συνθήκες», λέει η Reppermund. «Αν θέλουμε πραγματικά να προλάβουμε την άνοια, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη χρονική φτώχεια ως προτεραιότητα.»
Η μελέτη του UNSW Sydney ανοίγει έναν νέο δρόμο στη συζήτηση για την πρόληψη της άνοιας, προτείνοντας ότι η κατανομή του χρόνου είναι τόσο κρίσιμη όσο η διατροφή, η σωματική δραστηριότητα ή ο ύπνος. Η αναγνώριση του χρόνου ως πόρου και ως πεδίου κοινωνικής ανισότητας καλεί κυβερνήσεις, ερευνητές και κοινωνίες να ενσωματώσουν τη χρονική δικαιοσύνη στις στρατηγικές δημόσιας υγείας. Γιατί τελικά, η φροντίδα του εγκεφάλου μας δεν εξαρτάται μόνο από το τι κάνουμε — αλλά και από το πότε και αν προλαβαίνουμε να το κάνουμε.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!