Άσκηση: Πρώτη γραμμή θεραπείας για τον πόνο των αρθρώσεων και την οστεοαρθρίτιδα

Ο πόνος σε γόνατα, ισχία ή άλλες αρθρώσεις συχνά θεωρείται αναπόφευκτο επακόλουθο της ηλικίας. Όμως η οστεοαρθρίτιδα — η πιο συχνή μορφή αρθρίτιδας — δεν είναι απλώς «φθορά». Σύγχρονες μελέτες υποστηρίζουν ότι η κίνησή μας μπορεί να είναι όχι μόνο θεραπεία, αλλά πρόληψη — και μάλιστα η πιο αποτελεσματική πρώτη επιλογή.

Γιατί κίνηση και άσκηση;

Η άρθρωση δεν είναι ένας παθητικός σχηματισμός· απαιτεί διαρκή εφόρτιση για να διατηρήσει τη δομή και τη λειτουργία της. Ο χόνδρος, που καλύπτει τις επιφάνειες των οστών στην άρθρωση, δεν έχει δική του αιμάτωση και βασίζεται στην πίεση και αποσυμπίεση για να «αντλεί» θρεπτικά συστατικά και υγρά. Όταν περπατάμε ή βάλλουμε βάρος στην άρθρωση, ο χόνδρος «σφίγγει» και «χαλαρώνει», επιτρέποντας τη διακίνηση θρεπτικών υλικών — μια διαδικασία αντίστοιχη με ένα σφουγγάρι.

Έτσι, η ιδέα ότι η οστεοαρθρίτιδα προέρχεται μόνο από «τριβή» δεν είναι ακριβής. Πρόκειται για μια διαρκή διαδικασία διάσπασης και αποκατάστασης, όπου η τακτική κίνηση παίζει κρίσιμο ρόλο. Η μυϊκή αδυναμία, ένας από τους πρώτους ενδείκτες της οστεοαρθριτικής διαδικασίας, μπορεί να αντιστραφεί μέσω ασκήσεων ενδυνάμωσης και νευρομυϊκής εκπαίδευσης.

Προγράμματα όπως το GLA:D (Good Life with OsteoArthritis: Denmark), που διεξάγονται υπό τη καθοδήγηση φυσιοθεραπευτών σε ομαδικό πλαίσιο, εστιάζουν στη σωστή κίνηση, τη σταθερότητα, την ισορροπία και την ενίσχυση των μυών γύρω από την άρθρωση — και έχουν αποδειχτεί ότι βελτιώνουν σημαντικά τον πόνο και τη λειτουργικότητα, με αποτελέσματα που διαρκούν έως και 12 μήνες μετά τη λήξη του προγράμματος.

Εκτός από τον μυϊκό ρόλο, η άσκηση έχει επίσης αντιφλεγμονώδη δράση στο σώμα: μειώνει βιοδείκτες φλεγμονής, περιορίζει κυτταρική βλάβη και επηρεάζει τη γονιδιακή έκφραση υπέρ της υγείας των ιστών. Σε παχύσαρκους ασθενείς, τα ορμονικά και μεταβολικά οφέλη της άσκησης συμβάλλουν επιπλέον στη μείωση του φορτίου στις αρθρώσεις και στην επιτάχυνση της φλεγμονώδους διαδικασίας.

Πότε πρέπει να ξεκινάει η άσκηση — και γιατί πριν τη χειρουργική επέμβαση

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει φάρμακο που να σταματά ή να αντιστρέφει την οστεοαρθρίτιδα. Η αντικατάσταση της άρθρωσης, αν και συχνά αποφασιστική για πολλούς ασθενείς, είναι μια βαρύτατη χειρουργική επέμβαση που δεν εγγυάται 100% επιτυχία για όλους.

Η άσκηση, από την άλλη, έχει σημαντικά λιγότερες παρενέργειες και μπορεί να εφαρμόζεται σε κάθε στάδιο της νόσου — από τα πρώτα συμπτώματα έως και πριν από μια πιθανή χειρουργική επέμβαση. Για πολλούς ασθενείς, αποτελεί την πρώτη και καθοριστική επιλογή πριν να εξεταστούν πιο επεμβατικές λύσεις.

Το σημαντικό είναι: ασκείστε πρώτα, σκεφτείτε το νυστέρι μετά. Η τακτική και στοχευμένη άσκηση προστατεύει τον χόνδρο, ενισχύει την άρθρωση και συμβάλλει στη συνολική υγεία του σώματος — όχι μόνο στην ανακούφιση από τον πόνο.

Συμπληρωματικές θεραπείες — ποιοι τρόποι συμπληρώνουν την άσκηση

Η άσκηση δεν αποκλείει άλλα μέσα ανακούφισης και υποστήριξης. Ορισμένες από τις συμπληρωματικές μεθόδους που συνδυάζονται με φυσικοθεραπεία είναι:

• Εξωτερικές θεραπείες όπως αντιφλεγμονώδη παυσίπονα ή τοπικά σκευάσματα

• Έγχυση κορτικοστεροειδών ή υαλουρονικού οξέος εντός της άρθρωσης για προσωρινή ανακούφιση

• Ενίσχυση της άρθρωσης με νάρθηκες ή επιγονατίδες για καλύτερη στήριξη

• Υδροθεραπεία ή άσκηση μέσα στο νερό, που μειώνει το βάρος στην άρθρωση ενώ επιτρέπει την κίνηση

• Διακοπή βάρους (αν υπάρχει παχυσαρκία), που ελαττώνει σημαντικά το φορτίο στις αρθρώσεις

• Ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, όπως η «εμβολιστική αρτηρία γόνατος» (Genicular Artery Embolization), όπου μέσω φραγής μικρών αρτηριών περιορίζεται η παροχή αίματος σε περιοχές με φλεγμονή, μειώνοντας τον πόνο

Κάθε ασθενής πρέπει να αξιολογείται εξατομικευμένα, και ο συνδυασμός θεραπειών να αποφασίζεται με βάση την κατάσταση της άρθρωσής του, τις συνοδές παθήσεις και τη γενική υγεία.

Πρακτικά βήματα για τον ασθενή

1. Ζητήστε καθοδήγηση από φυσιοθεραπευτή ή ειδικό ιατρό για να σχεδιάσετε πρόγραμμα που θα ανταποκρίνεται στην κατάστασή σας.

2. Ξεκινήστε με ήπιες ασκήσεις – περπάτημα, ποδηλασία, κολύμβηση ή ασκήσεις ενδυνάμωσης με αντίσταση — και σταδιακά αυξήστε την ένταση.

3. Συνεχίστε την άσκηση μακροχρόνια, ακόμη και όταν νιώθετε λιγότερο πόνο — η συνέπεια είναι το κλειδί.

4. Συνδυάστε με άλλες θεραπείες, όπως φαρμακευτικά παυσίπονα ή υποστηρικτικές συσκευές, όταν χρειάζεται.

5. Παρακολουθήστε την πρόοδο στην ευκολία κίνησης, στον πόνο και στη λειτουργικότητα — και αναπροσαρμόστε το πρόγραμμα όταν χρειάζεται.

Στην αντιμετώπιση του πόνου και της οστεοαρθρίτιδας, η κίνησή μας είναι ένα από τα πιο δυνατά όπλα. Η τακτική, στοχευμένη άσκηση — όχι ως δεύτερη αλλά ως πρώτη επιλογή — μπορεί να αναζωογονήσει τις αρθρώσεις μας, να μειώσει τον πόνο, να ενισχύσει τη λειτουργικότητα και, με τον σωστό τρόπο, να αποτρέψει την επιδείνωση ή την ανάγκη για χειρουργική παρέμβαση.

Η άσκηση, σε συνδυασμό με εξατομικευμένες θεραπείες, δημιουργεί μια ισορροπία ανάμεσα στη φροντίδα των ιστών και την ενίσχυση του σώματος — προσφέροντάς μας τον έλεγχο της υγείας των αρθρώσεών μας και την ελπίδα για πιο ενεργητικές κι ανέφελες μέρες.