Η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) έχει αναγνωριστεί τα τελευταία χρόνια ως μία από τις πιο σοβαρές απειλές για την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Συνήθως τη συνδέουμε με κόπωση, μειωμένη αποδοτικότητα και αυξημένα προβλήματα υγείας. Ωστόσο, μια νέα πτυχή αυτής της κατάστασης αρχίζει να κερδίζει την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας: η πιθανή σχέση της με την ανάπτυξη ριζοσπαστικών ιδεών και την αποδοχή ακραίων μορφών βίας.
Burnout: Περισσότερο από μια απλή κόπωση
Το burnout δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα υπερβολικής εργασίας. Πρόκειται για μια σύνθετη ψυχολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από τρία βασικά στοιχεία:
-
Συναισθηματική εξάντληση, όπου ο εργαζόμενος αισθάνεται ότι δεν έχει καμία ενέργεια ή αντοχή.
-
Αποπροσωποποίηση, που οδηγεί σε κυνισμό και αποξένωση από το επαγγελματικό περιβάλλον.
-
Αίσθηση μειωμένων επιτευγμάτων, η πεποίθηση ότι ό,τι και αν κάνει δεν έχει πραγματική αξία.
Αυτό το μείγμα δημιουργεί ένα αίσθημα ματαιότητας, που μπορεί να ξεπερνάει τα όρια του εργασιακού χώρου και να επηρεάζει την αντίληψη για την κοινωνία συνολικά.
Από την εξουθένωση στη ριζοσπαστικοποίηση
Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που βιώνουν burnout τείνουν να αναζητούν έντονα νέο νόημα και σκοπό στη ζωή τους. Όταν το εργασιακό περιβάλλον δεν τους το προσφέρει, μπορεί να στραφούν σε πιο ακραίες πεποιθήσεις που υπόσχονται “δικαιοσύνη” ή “εκδίκηση” απέναντι σε μια κοινωνία που αντιλαμβάνονται ως άδικη. Τρεις θεωρητικές προσεγγίσεις βοηθούν να κατανοήσουμε αυτό το φαινόμενο:
-
Γενική Θεωρία Στρες (General Strain Theory): Τα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργούνται από τη ματαίωση μπορούν να οδηγήσουν στην υιοθέτηση βίαιων στάσεων.
-
Υπαρξιακό μοντέλο εξουθένωσης: Όταν η εργασία χάνει το νόημά της, οι εργαζόμενοι βιώνουν μια υπαρξιακή κρίση που τους ωθεί να ψάξουν αλλού για αξία και σκοπό.
-
Θεωρία της Αναζήτησης Σημασίας (Significance Quest Theory): Όταν μειώνεται η αίσθηση προσωπικής αξίας, οι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς σε ριζοσπαστικές ιδεολογίες που τους υπόσχονται “αποκατάσταση” του νοήματος.
Γιατί αυτό είναι επικίνδυνο για τις κοινωνίες
Δεν σημαίνει ότι όποιος βιώνει burnout θα καταλήξει να υιοθετήσει βίαιη συμπεριφορά. Όμως, η συχνότερη εμφάνιση τέτοιων στάσεων, ακόμα και σε επίπεδο “απόψεων”, αποτελεί σοβαρό κίνδυνο. Η αποδοχή ακραίων ιδεών μπορεί να διαβρώσει τη δημοκρατική συνοχή, να ενισχύσει την πόλωση και να δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση. Επιπλέον, σε μια εποχή όπου το burnout αφορά τρία στα τέσσερα άτομα στον εργασιακό χώρο, ακόμα και μια μικρή μειοψηφία που θα οδηγηθεί σε ακραίες θέσεις μπορεί να έχει σημαντικές κοινωνικές συνέπειες.
Ο ρόλος των οργανισμών και των εργοδοτών
Η έρευνα δείχνει ότι η αντίληψη ουσιαστικής υποστήριξης από τον οργανισμό μπορεί να λειτουργήσει ως “ασπίδα”. Όταν οι εργαζόμενοι νιώθουν ότι η εταιρεία τους εκτιμά και νοιάζεται για αυτούς, η πιθανότητα να στραφούν σε ακραίες ιδέες μειώνεται. Ωστόσο, αυτή η υποστήριξη έχει τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα πριν η εξουθένωση φτάσει σε βαθιά συναισθηματική κρίση. Γι’ αυτό οι εργοδότες οφείλουν να:
-
Προάγουν τη δικαιοσύνη και τη διαφάνεια στην εργασία.
-
Αναγνωρίζουν και ανταμείβουν την προσπάθεια.
-
Εκπαιδεύουν τα στελέχη να εντοπίζουν έγκαιρα τα σημάδια burnout.
-
Ανοίγουν δίαυλους επικοινωνίας όπου οι εργαζόμενοι μπορούν να εκφράζουν ανησυχίες με ασφάλεια.
Μια κοινωνική πρόκληση
Η επαγγελματική εξουθένωση δεν είναι απλώς προσωπικό ή οργανωσιακό πρόβλημα· είναι κοινωνικό. Όταν η κοινωνία δείχνει να αποδέχεται όλο και περισσότερο ακραίες ιδέες ως “δικαιολογημένες”, το φαινόμενο δεν μπορεί να αγνοηθεί. Το μήνυμα είναι σαφές: η μάχη κατά του burnout δεν είναι μόνο για την ψυχική υγεία των εργαζομένων, αλλά και για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της δημοκρατικής σταθερότητας. Το burnout δεν είναι απλώς εξάντληση. Είναι μια υπαρξιακή “κραυγή” για νόημα. Αν οι οργανισμοί και οι κοινωνίες δεν την ακούσουν έγκαιρα, οι συνέπειες μπορεί να ξεπεράσουν κατά πολύ τα όρια του εργασιακού χώρου.
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!