Με υπόβαθρο την έκθεση του Μάριο Ντράγκι για το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, την επιθετικη΄αναδιάταξη ισορροπιών που δημιουργεί η εκλογή Τραμπ και την αναθεώρηση του διεθνούς status quo από τους πολέμους σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, Ντράγκι και Μυτιληναίος προσπάθησαν να σκιαγραφήσουν τη θέση της ΕΕ
Με υπόβαθρο την έκθεση του Μάριο Ντράγκι για το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, την επιθετικη΄αναδιάταξη ισορροπιών που δημιουργεί η εκλογή Τραμπ και την αναθεώρηση του διεθνούς status quo από τους πολέμους σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, Ντράγκι και Μυτιληναίος προσπάθησαν να σκιαγραφήσουν τη θέση της ΕΕ, τις προοπτικές και τους κινδύνους που αντιμετωπίζει τόσο λόγο των εξωγενών κρίσεων, όσο και των πολιτικών και διαρθρωτικών προβλημάτων που την κρατούν δέσμια στο εσωτερικό.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σύγκλιση κρίσεων που αποκαλύπτουν παλαιές, διαρθρωτικές αδυναμίες. Γεωπολιτικά σοκ, οικονομικός κατακερματισμός και μια καθυστερημένη ενεργειακή μετάβαση έχουν υπονομεύσει τον ρόλο της ηπείρου στο παγκόσμιο ισοζύγιο ισχύος. Στο Οικονομικό Roundtable που διοργανώθηκε στην Ελλάδα από τον Economist, δύο εξέχουσες προσωπικότητες –ο πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Mario Draghi, και ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Mytilineos Energy & Metals, Ευάγγελος Μυτιληναίος– παρουσίασαν μια σκληρή διάγνωση για τις συστημικές αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατέθεσαν έναν ρεαλιστικό χάρτη πορείας για την ανασύνταξή της. Οι παρεμβάσεις τους, με βάθος εμπειρίας και οπτική από το πεδίο της πολιτικής και της βιομηχανίας αντίστοιχα, αναδείχθηκαν σε ηχηρή προειδοποίηση κατά της αδράνειας – και σε πρόσκληση για ριζικές αλλαγές.
Στον πυρήνα της παρέμβασής τους, αναγνώρισαν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν προστατεύεται πλέον από τις σκληρές πραγματικότητες της παγκόσμιας ισχύος. Ο Mario Draghi τόνισε ότι η ΕΕ σχεδιάστηκε ιστορικά ως ειρηνευτικό εγχείρημα – όχι ως γεωστρατηγική δύναμη. Αυτή η θεμελιώδης διάρθρωση, αν και ευγενής, σήμερα την εμποδίζει να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στους τομείς της άμυνας, της ενέργειας και της καινοτομίας. Από την πλευρά του, ο Ευάγγελος Μυτιληναίος επισήμανε ότι ο Ευρωπαϊκός θεσμικός μηχανισμός, ο οποίος βασίζεται στη συναίνεση και στη γραφειοκρατία, δεν συμβαδίζει πλέον με την ταχύτητα που απαιτεί η νέα παγκόσμια πραγματικότητα. Και οι δύο συμφώνησαν πως η Ευρώπη πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της – όχι μόνο για να αντέξει εξωτερικές πιέσεις, αλλά και για να διατηρήσει την εσωτερική της συνοχή και ευημερία. 
Η συζήτησή τους δεν έμεινε στη διαπίστωση. Αντιθέτως, διαμόρφωσε ένα συνεκτικό πλαίσιο επανεκκίνησης της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, του εμπορίου και της ανταγωνιστικότητας. Μετατοπίστηκαν ομαλά από τα θεσμικά ζητήματα στις δημοσιονομικές επιλογές, την αποτυχία της ενεργειακής αγοράς, την κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων με τις ΗΠΑ και τους κινδύνους από τον κατακερματισμό των αμυντικών δαπανών. Στον πυρήνα των παρεμβάσεών τους υπήρχε η πεποίθηση ότι η Ευρώπη πρέπει να σπάσει τα στεγανά του παρελθόντος, να αξιοποιήσει την κλίμακα και να συντονιστεί αποτελεσματικά – διαφορετικά, θα συνεχίσει να χάνει έδαφος απέναντι σε ΗΠΑ και Κίνα.
Draghi: Ανεπαρκής η θεσμική αρχιτεκτονική της ΕΕ
Ειδικότερα, ο Μάριο Ντράγκι έθεσε ένα συνολικό και βαθύ στρατηγικό πλαίσιο για την ανασυγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εστιάζοντας σε τρεις βασικούς πυλώνες: την ανάγκη για κοινή αμυντική πολιτική, τη ριζική ενοποίηση της εσωτερικής αγοράς – ιδιαίτερα στον τομέα των υπηρεσιών και της ψηφιακής οικονομίας – και την αναδιάρθρωση της ενεργειακής αγοράς στο πλαίσιο της αποανθρακοποίησης. Υπογράμμισε ότι η ΕΕ δεν δημιουργήθηκε ως γεωπολιτική δύναμη και ότι η θεσμική της αρχιτεκτονική, δομημένη πάνω στη συναίνεση και την ανάθεση αρμοδιοτήτων σε μη εκλεγμένα όργανα, είναι ανεπαρκής για τις προκλήσεις του σημερινού κόσμου. Επισήμανε τις στρεβλώσεις της ρυθμιστικής υπερπληθώρας, την αδυναμία κλιμάκωσης νεοφυών επιχειρήσεων λόγω εσωτερικών εμποδίων, και την ανάγκη για τεχνολογικά ουδέτερη και οικονομικά βιώσιμη πράσινη μετάβαση. Τόνισε ότι χωρίς εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και χωρίς εσωτερική ενιαία αγορά στην πράξη – όχι μόνο στα αγαθά αλλά και στις υπηρεσίες, το κεφάλαιο και την ενέργεια – η Ευρώπη θα συνεχίσει να χάνει έδαφος έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. 
Αποκέντρωση-ομοσπονδοποίηση
Ο Draghi πρότεινε το μοντέλο της «έξυπνης επικουρικότητας» – συγκέντρωση μόνο των κρίσιμων αρμοδιοτήτων και απόδοση των υπολοίπων στα κράτη-μέλη. Υπενθύμισε δε, ότι ήδη υπάρχουν μηχανισμοί ευέλικτης ολοκλήρωσης, όπως η Σένγκεν και η Ευρωζώνη, και ότι οι πρόθυμοι μπορούν να προχωρήσουν χωρίς να περιμένουν την πλήρη ομοφωνία των 27.
Μυτιληναίος: Το πολιτικό κενό ισχυροποιεί την Κομισιόν
Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος ανέδειξε με έντονο ρεαλισμό τα αδιέξοδα της ευρωπαϊκής βιομηχανικής και ενεργειακής πολιτικής, εστιάζοντας κυρίως στις επιπτώσεις της άκριτης και πρόχειρης αποανθρακοποίησης, της γεωπολιτικής εξάρτησης και της θεσμικής δυσλειτουργίας της ΕΕ. Τόνισε ότι η Ευρώπη επιχειρεί μια πράσινη μετάβαση χωρίς τις αναγκαίες υποδομές, με υψηλό κόστος και χαμηλή αποδοτικότητα, γεγονός που έχει οδηγήσει σε μαζικό κλείσιμο βιομηχανικών μονάδων – κυρίως στον τομέα των μετάλλων. Επέκρινε τη γραφειοκρατική υπεροχή της Κομισιόν έναντι των πολιτικά υπόλογων υπουργικών συμβουλίων, προειδοποιώντας ότι η πολιτική και δημοκρατική νομιμοποίηση της ΕΕ απειλείται. Επιπλέον, χαρακτήρισε τους δασμούς των ΗΠΑ πολιτικό εργαλείο και όχι τεχνικό μέτρο, ερμηνεύοντάς τους ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής απαίτησης των ΗΠΑ προς την Ευρώπη να αναλάβει το κόστος της ασφάλειάς της. Τέλος, υπογράμμισε ότι η άμυνα δεν μπορεί να είναι εθνική υπόθεση λίγων χωρών, αλλά κοινό ευρωπαϊκό έργο, με ίση συμμετοχή και οικονομικά οφέλη για όλα τα κράτη-μέλη.
Επιπλέον, χαρακτήρισε τους δασμούς των ΗΠΑ πολιτικό εργαλείο και όχι τεχνικό μέτρο, ερμηνεύοντάς τους ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής απαίτησης των ΗΠΑ προς την Ευρώπη να αναλάβει το κόστος της ασφάλειάς της. Τέλος, υπογράμμισε ότι η άμυνα δεν μπορεί να είναι εθνική υπόθεση λίγων χωρών, αλλά κοινό ευρωπαϊκό έργο, με ίση συμμετοχή και οικονομικά οφέλη για όλα τα κράτη-μέλη.
Η άκριτη απανθρακοποίηση έχει βάλει λουκέτα στη βιομηχανία
Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος συμπλήρωσε με μια ισχυρή κριτική από τη σκοπιά της βιομηχανίας. Χαρακτήρισε τις πολιτικές αποανθρακοποίησης της ΕΕ βεβιασμένες και καταστροφικές για τη στρατηγική βιομηχανική βάση της Ευρώπης. Το ήμισυ της βιομηχανίας μετάλλων έχει πλέον κλείσει, είπε, εξαιτίας των υπέρογκων ενεργειακών τιμών και της κανονιστικής ασφυξίας. Αυτό δεν σημαίνει μόνο απώλεια παραγωγής, αλλά και στρατηγική αδυναμία – «με ποια μέταλλα θα φτιάξουμε άμυνα;», αναρωτήθηκε. Ολοκληρώνοντας, τόνισε ότι η ενέργεια είναι πολιτικό πρόβλημα που απαιτεί ηγεσία, όχι τεχνοκρατική διαχείριση.
Μυτιληναίος: Η νέα σχέση με τις ΗΠΑ βρισκει εκτός θέσης την Ευρώπη
Το εμπόριο αποτέλεσε ακόμα μία εστία έντασης. Ο Μυτιληναίος χαρακτήρισε τους δασμούς των ΗΠΑ ως πολιτικό εργαλείο πίεσης, όχι τεχνικό μέτρο, και υπογράμμισε ότι η Ευρώπη βρίσκεται ακάλυπτη μετά την κατάρρευση του μοντέλου της δωρεάν ασφάλειας από τις ΗΠΑ, φθηνής ενέργειας από τη Ρωσία και εξαγωγών στην Κίνα. Ο Draghi επεσήμανε ότι η Ευρώπη πάσχει από ψευδοενιαία αγορά, ιδιαίτερα στις υπηρεσίες και τις ψηφιακές πλατφόρμες. Αναφέρθηκε σε εσωτερικά εμπόδια εντός ΕΕ αντίστοιχα με δασμούς άνω του 100%, τα οποία καθιστούν αδύνατη τη δημιουργία ευρωπαϊκών πρωταθλητών. «Έχουμε ενιαία αγορά για οδοντόκρεμες, όχι για την τεχνητή νοημοσύνη», είπε σκωπτικά.
Η συζήτηση του Μάριο Ντράγκι και του Ευάγγελου Μυτιληναίου για την άμυνα κατέδειξε τη θεμελιώδη αδυναμία της Ευρώπης να λειτουργήσει ως σκληρή γεωπολιτική δύναμη και ταυτόχρονα τη μεγάλη ευκαιρία που ανοίγεται μέσα από τη στρατηγική ενοποίηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βάσης. Ο Ντράγκι σημείωσε ότι η Ευρώπη, αν και διαθέτει 1,7 εκατομμύρια στρατιώτες και συγκαταλέγεται στους κορυφαίους παγκόσμιους αμυντικούς δαπανητές, δεν διαθέτει ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό, ούτε βιομηχανική ικανότητα να ανταποκριθεί στις ανάγκες επανεξοπλισμού. Επισήμανε πως η άμυνα παραμένει οργανωμένη σε εθνική βάση και ότι οι περισσότερες δαπάνες καταλήγουν σε εισαγωγές – κυρίως από τις ΗΠΑ – χωρίς να δημιουργούνται πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ζήτησε ρεαλισμό για τις βραχυπρόθεσμες αδυναμίες, αλλά και φιλοδοξία για τη δημιουργία, εντός 6-9 ετών, μιας ισχυρής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, ικανής να παράγει κρίσιμα συστήματα, ειδικά στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, των δορυφόρων και της κυβερνοάμυνας.
Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος υπογράμμισε την πολιτική και κοινωνική διάσταση του ζητήματος, προειδοποιώντας ότι η συγκέντρωση της παραγωγής όπλων σε λίγα κράτη-μέλη ενέχει τον κίνδυνο διάρρηξης της κοινωνικής συναίνεσης. Αν οι μικρότερες χώρες καλούνται να χρηματοδοτήσουν τον επανεξοπλισμό, χωρίς να συμμετέχουν στη βιομηχανική αλυσίδα αξίας, τότε – όπως είπε – θα προκύψει ευρεία αντίδραση και θα χαθεί η πολιτική νομιμοποίηση. Αντίθετα, πρότεινε τη δημιουργία κινήτρων ώστε οι μεγάλες αμυντικές εταιρείες της Ευρώπης να υποχρεωθούν να συμπράξουν με μικρότερες επιχειρήσεις σε όλες τις χώρες, ώστε το νέο οικοδόμημα να αποκτήσει ευρωπαϊκή νομιμοποίηση και βάθος. Αναγνώρισε επίσης ότι η μετάβαση σε ευρωπαϊκή “σκληρή ισχύ” θα απαιτήσει τουλάχιστον 10-15 χρόνια και ότι έως τότε είναι απαραίτητη η διατήρηση της συμμαχίας με τις ΗΠΑ, παρά τις εντάσεις με τον Πρόεδρο Τραμπ.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στη συμμετοχή τρίτων χωρών στο υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό αμυντικό σχήμα. Ο Ντράγκι αναγνώρισε ότι η τρέχουσα πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει με τέσσερις βασικούς παίκτες – Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο – που συμφωνούν στον ορισμό της απειλής και προχωρούν σε συντονισμένες κινήσεις. Τόνισε ότι, παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μέλος της ΕΕ, είναι απαραίτητο να συμμετέχει σε αυτή την κοινή προσπάθεια. Υποστήριξε ότι η άμυνα, όπως και άλλοι στρατηγικοί τομείς, πρέπει να είναι ανοικτή σε συνεργασία με τρίτες χώρες, ιδίως με τη Βρετανία, παρά το Brexit, και παρέπεμψε στο παράδειγμα της Airbus ως επιτυχημένου διακυβερνητικού σχήματος που δεν προϋπέθετε συνθήκη ή πλήρη θεσμική ένταξη. Οι τοποθετήσεις τους συνολικά συγκλίνουν στην ανάγκη δημιουργίας ενός ευέλικτου αλλά ισχυρού ευρωπαϊκού αμυντικού οικοσυστήματος, όπου η γεωπολιτική λογική θα υπερισχύει της γραφειοκρατικής αδράνειας.
Η συζήτηση του Μάριο Ντράγκι και του Ευάγγελου Μυτιληναίου για την άμυνα κατέδειξε τη θεμελιώδη αδυναμία της Ευρώπης να λειτουργήσει ως σκληρή γεωπολιτική δύναμη και ταυτόχρονα τη μεγάλη ευκαιρία που ανοίγεται μέσα από τη στρατηγική ενοποίηση της ευρωπαϊκής αμυντικής βάσης. Ο Ντράγκι σημείωσε ότι η Ευρώπη, αν και διαθέτει 1,7 εκατομμύρια στρατιώτες και συγκαταλέγεται στους κορυφαίους παγκόσμιους αμυντικούς δαπανητές, δεν διαθέτει ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό, ούτε βιομηχανική ικανότητα να ανταποκριθεί στις ανάγκες επανεξοπλισμού. Επισήμανε πως η άμυνα παραμένει οργανωμένη σε εθνική βάση και ότι οι περισσότερες δαπάνες καταλήγουν σε εισαγωγές – κυρίως από τις ΗΠΑ – χωρίς να δημιουργούνται πολλαπλασιαστικά οφέλη για την ευρωπαϊκή οικονομία. Ζήτησε ρεαλισμό για τις βραχυπρόθεσμες αδυναμίες, αλλά και φιλοδοξία για τη δημιουργία, εντός 6-9 ετών, μιας ισχυρής ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, ικανής να παράγει κρίσιμα συστήματα, ειδικά στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, των δορυφόρων και της κυβερνοάμυνας.
Η έλλειψη ενιαίου πλαισίου για την άμυνα γεννάει ρίσκα
Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος υπογράμμισε την πολιτική και κοινωνική διάσταση του ζητήματος, προειδοποιώντας ότι η συγκέντρωση της παραγωγής όπλων σε λίγα κράτη-μέλη ενέχει τον κίνδυνο διάρρηξης της κοινωνικής συναίνεσης. Αν οι μικρότερες χώρες καλούνται να χρηματοδοτήσουν τον επανεξοπλισμό, χωρίς να συμμετέχουν στη βιομηχανική αλυσίδα αξίας, τότε – όπως είπε – θα προκύψει ευρεία αντίδραση και θα χαθεί η πολιτική νομιμοποίηση. Αντίθετα, πρότεινε τη δημιουργία κινήτρων ώστε οι μεγάλες αμυντικές εταιρείες της Ευρώπης να υποχρεωθούν να συμπράξουν με μικρότερες επιχειρήσεις σε όλες τις χώρες, ώστε το νέο οικοδόμημα να αποκτήσει ευρωπαϊκή νομιμοποίηση και βάθος. Αναγνώρισε επίσης ότι η μετάβαση σε ευρωπαϊκή “σκληρή ισχύ” θα απαιτήσει τουλάχιστον 10-15 χρόνια και ότι έως τότε είναι απαραίτητη η διατήρηση της συμμαχίας με τις ΗΠΑ, παρά τις εντάσεις με τον Πρόεδρο Τραμπ.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στη συμμετοχή τρίτων χωρών στο υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό αμυντικό σχήμα. Ο Ντράγκι αναγνώρισε ότι η τρέχουσα πρωτοβουλία έχει ξεκινήσει με τέσσερις βασικούς παίκτες – Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο – που συμφωνούν στον ορισμό της απειλής και προχωρούν σε συντονισμένες κινήσεις. Τόνισε ότι, παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μέλος της ΕΕ, είναι απαραίτητο να συμμετέχει σε αυτή την κοινή προσπάθεια. Υποστήριξε ότι η άμυνα, όπως και άλλοι στρατηγικοί τομείς, πρέπει να είναι ανοικτή σε συνεργασία με τρίτες χώρες, ιδίως με τη Βρετανία, παρά το Brexit, και παρέπεμψε στο παράδειγμα της Airbus ως επιτυχημένου διακυβερνητικού σχήματος που δεν προϋπέθετε συνθήκη ή πλήρη θεσμική ένταξη. Οι τοποθετήσεις τους συνολικά συγκλίνουν στην ανάγκη δημιουργίας ενός ευέλικτου αλλά ισχυρού ευρωπαϊκού αμυντικού οικοσυστήματος, όπου η γεωπολιτική λογική θα υπερισχύει της γραφειοκρατικής αδράνειας.
Μια νότα αισιοδοξίας… not even close
Η τελευταία τους τοποθέτηση ήταν ίσως η πιο αισιόδοξη. Αναφέρθηκαν στην Ελλάδα ως παράδειγμα μεταρρυθμιστικής επιτυχίας μετά από βαθιά κρίση. Ο Draghi εξήρε την πειθαρχία και την ανθεκτικότητα του ελληνικού λαού. Ο Μυτιληναίος σημείωσε ότι η χαμηλή ενεργειακή ένταση της ελληνικής οικονομίας αποτελεί πλέον πλεονέκτημα. Το μήνυμα και των δύο ήταν σαφές: η αλλαγή είναι εφικτή, ακόμη και μέσα από βαθιές κρίσεις – αρκεί η Ευρώπη να αναγνωρίσει το μέγεθος του προβλήματος και να δράσει με τόλμη, ρεαλισμό και ενότητα.
Πηγή: crisismonitor.gr–Χρήστος Φράγκου
Βρείτε μας στο Google News. Πατήστε εδώ!